آرامگاه ابوالمفاخر قائن

بنای مقبره ابوالمفاخر به فاصله یک کیلومتری از جنوب شهر قائن در جوار گورستانی قدیمی واقع شده است.ساختمان آرامگاه که از خشت و گل ساخته شده، دارای پلان مربع شکل است که چهار زاویه آن را با پخ کردن به هشت ضلعی تبدیل نموده‌اند.ورودی آن در جانب جنوب تعبیه شده و دارای ایوانی به ارتفاع قریب به ۴ متر است که طاق تویزه آن را در برگرفته است.پس از عبور از این ایوان شبستان کوچکی با طاق گنبدی ، زائر را به داخل گنبدخانه رهنمون می‌سازد.بر فراز بقعه ، گنبدی شلجمی نیمه بلند قرار دارد که ساقه‌ای حدود یک متری در آن ایجاد شده و چهار روزنه جهت نورگیری تعبیه شده است.گنبد خانه یا اتاق اصلی مقبره از نمای بیرونی به ‌صورت مربع و در فضای داخلی دارای زوایایی است که اجزاء و عناصر معماری به خصوص طاق نماها در آن شکل گرفته است.وجود فیلپوش‌ها در چهار گوشه بنا، گنبد بر فراز مدفن ابوالمفاخر را ممکن کرده که در بخشی از آن نیز تزئینات رسمی ‌بندی ساده‌ای ایجاد شده است. این بنا از جاذبه های تاریخی قائن که در دوره‌ی قاجار بنیان شده به شماره ۲۳۷۷ و در تاریخ ۲۳ مرداد سال ۱۳۷۸ در فهرست آثار ملّی و تاریخی کشور به ثبت رسیده است.

زندگی نامه ابولمفاخر قاینی ابو محمد بن حسن بن منصور القاینی از رجال معروف قرن6 ه. ق است . نامبرده عالم ،محدث ،فقیه ،ریاضیدان،و اهل سیاست بود. ابو محمد در قریه میریک شاخنات متولد شد . در شهر قاین به شغل قضاوت پرداخت . چون آوازه او در سراسر ایران منتشر گردید . بهرام شاه غزنوی اورا به غزنین دعوت نمود . ((سال 547ه.ق )) مردم غزنین استقبال با شکوهی از وی بعمل آوردند . سلطان او را به نخست وزیری خویش برگزید و 29 سال در این منصب باقی ماند. پیوسته عظمای دولت و حکما و شعرای بلند منزلت متوجه باو بوده و خانه او مرجع رجال بود . از آنجمله :ابونصر محمد مستوفی ،ابو نصر احمد بن محمد شیبانی ، قاضی نجم الدین یوسف ،ابوالقاسم محمود بن محمد ، قاضی ابوالفتوح برکات بن مبارک القاینی و حکیم سنایی غزنوی ، سنایی همواره در ملا زمت او می گذرانید . شیخ ابوالنفاخر در شهر غزنین دارالقضا ((دادگستری)) دارالشفاء (( بیمارستان)) . دارالحفاظ ((شهربانی))دارالوعاظ((سالن سخنرانی)) مدرسه ،کتابخانه ،و... بنا نهاد . از آن جائیکه ایشان ارادت خاصی به زیدالنار آفریز داشت این مجموع ها را زیدیه نامید . ایشان در ایام پیری از وزارت کناره گرفت و روانه قاین شد . وی شبهای جمعه را همیشه در مزار زید النار آفریز می گذراند . سر انجام بسال 550هجری قمری از دنیا رفت . او را در مزرعه بلهوری در جوار راه ابوذر به خاک سپردند ارزش و چایگاه وی را می توان از ُُُُُُُُمیان ابیات شاعران معروف ایران شناخت . ذکر احوال وی در کتب تاریخ حسامی ،تاریخ رویختی ،بهارستان آیتی حدیقه سنایی دیوان اشعار عثمان مختاری و سید حسن غزنوی ، بزرگان قاین ،کبریت الاحمرور جال قاینات و برخی کتب دیگر آمده است . سید حسن غزنوی از شعرای نامی ایران 230 بیت از اشعارخویش در مح ابوالمفاخر سروده است . عثمان مختاری نیز در 80 بیت ابوامفاخر را مدح نموده است . شیخ ابوامفاخر در کتاب حدیقه الحقیقه حکیم سنایی اینگونه معرفی شده : سر احرار سید الوزراء که او را برگزیده بار خدا در محل کفایت و امکان صاحب ،صاحب ری و کرمان دیده روی کمال و خلق و ادب عقلش اکفی الکفات کرده لقب راعی خاص و عام جمله عیاد صاحبی به ز صاحب عیاد نیست مانند او در هفت اقلیم از صدور جهان حدیث و قدیم آنکه حاتم گر شود زنده شود اوراز جان و دل بنده باشد اندر نظام هر دو سرای مر صاحب حیث و صاحب رای عالمی عامل است در ره دین کافی کامل است وبا آیین اشعار سنایی غزنوی برکتیبه هایی از خانقاه زیدیه ابوامفاخر در غزنین موجود است : لب روح است یا دم صور خانقاه محمد منصور که به درس و کتاب و داروست تقوای دین و جان و تن راسور زین بنا ایمن از دو چیز سه چیز تن و جان و دل از قصور و فتور تعییه در صدای پرچم اوست صوت صوت داود با ادای زبور از تحلیش تیره چهره مهر وز تحلیش رخنه دردل طور در تن ار علت است اینجا خواه خب مرطوب و شربت محرور در دل ار شبت است اینجا خوان لوح محفوظ و دفتر مسطور کتب اینچاست با دمی جانبخش خضر اینجاست با شراب طهور پس از این آستانه خواهد بود دولت ور حوت و حیور و قصور صفت صور تش ادراک برتر از گوش مارو دیده مور چون بدو نیک چشم درنرسد چونش گوییه چشم بد زتو دور مجد اوراست مر سنایی را داراندر ثنای حود معذور آرامگاه ابوالمفاخر: وي در ايام كهولت به قاين بازگشت و در همان جا از دنيا رفت بناي فعلي مقبره شيخ ابوالمفاخر در سده سيزدهم هجري ظاهراً بر روي ويرانه هاي بناي قبلي درداخل قبرستان و مزرعه بلهري احداث شد. اين بنا داراي پلان چهار طاقي است كه با مصالح آجرساخته شده است. بنا فاقد سنگ لوح و كتيبه است و از سادگي خاصي برخوردار است. اين اثرتاريخي به شماره 2377 در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيده است به فاصله حدود 5/1 متري اين بنا مقبره ديگري وجود دارد كه از قدمت بيشتري برخوردار بوده است و به دوره صوفيه تعلق دارد. بنا به اظهارات مطلعين محلي اين قبر متعلق به دختر يكي از احكام شهر قاين به نام ابو تراب بوده است.