یخدان مؤیدی کرمان

💔سرآغاز هر نامه نام خـداست،که بی نام او نامه یکسر خطاست، بـه نـام خالـق پیدا و پنهـان،،کـه پیــدا و پنهـان دانـد بـه یکسان💔 یخدان مویدی با برخورداری از ویژگی‌های خاص معماری و زیر نظارت دقیق یخ‌سازان، برای زمانی طولانی بخشی از یخ موردنیاز اهالی کرمان را تامین می‌کرد. بررسی سازو‌کار یخ‌سازی و انبار آن برای فصول دیگر نشان‌دهنده هوش و خلاقیت مردمان در گذشته است. هرچند با اختراع برق و کارخانه‌های یخ‌سازی، یخدان مویدی در کنار دیگر یخدان‌ها از دور خارج شدند، همچنان بنای بزرگ آن‌ را می‌توان بازدید و بررسی کردزمانی که هنوز برق اختراع نشده بود، کرمانی‌ها یخچال‌ها را با استفاده از خشت و گل، احداث کردند؛ بناهای بزرگی که همچنان بسیاری از آن‌ها پابرجا هستند و از جـاهای دیـدنی کـرمان محسوب می‌شوند. این سازه‌ها یخ را در اوج گرمای طاقت‌فرسای تابستان کویر نیز در خود نگاه می‌داشتند. معروف‌ترین یخدان‌های کرمان عبارت‌اند از یخدان چوب مفیدی، یخدان‌های زریسف، یخدان رحیم آباد و یخدان مویدی. بقیه یخدان‌ها تماما از بین رفته‌اند و اثری از آن‌ها باقی نیست. آب این یخدان‌ها از قنوات تامین می‌شد و غالبا فالوده‌فروشان صاحب یخدان‌ها بودند. البته در بعضی موارد یخدان‌ها را وقف عام می‌کردند.یخدان مویدی با قرارگیری در مرکز شهر، امروزه میزبان گردشگران است. این بنای تاریخی با ویژگی‌های معماری خود سال‌های سال، به خانواده‌های کرمانی خدمت‌رسانی کرده و هم‌اکنون نیز به تفرجگاه تبدیل شده است. یخدان مویدی در تاریخ ۲ آبان ۱۳۷۸ با شماره ثبت ۲۴۳۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.  باتشکـر

یخدان مؤیدی بزرگترین یخچال خشتی ایران و جهان است. این بنا در اواخر دوره صفویه بنا شده و نام «مؤیدی» از آن نظر است که قنات مشهور به قنات مؤیدی آب آن را تأمین می‌نموده‌است. این یخدان در خیابان ابوحامد واقع شده و در تاریخ ۲ آبان ۱۳۷۸ با شمارهٔ ثبت ۲۴۳۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌استدر پشت دیوارهای بلند و قطور آن سطوحی صاف تعبیه می‌کردند که در شب‌های زمستان به‌طور یکنواخت روی آن آب قرار می‌گرفت و در سرمای شدید زمستان یخ می‌بست وظیفه دیوار بلند این بود که در طول روز از تابش آفتاب بر روی آب‌های منجمد شده قبلی جلوگیری کند در صورتی که در شرق و غرب کمی آفتاب بر روی سطوح یخ‌گیری می‌تابید آن وقت در این نقاط هم دیوارهای جانبی بنا می‌کردند. مقدار آبی که هر شب روی توده‌های منجمد از یخ‌های قبلی هدایت می‌شد تا حدودی بود که سرمای یک شب بتواند آن را منجمد سازد یا به عبارت دیگر ارتفاع آب روی سطوح یخ گیر از چند سانتی‌متر تجاوز نمی‌کرد این شرط فنی به خوبی می‌رساند که یخچال سازان مجبور بودند با کمال دقت سطوح یخ‌گیری را طراز کنند. پس از آن تقریباً قطر یخ به ۳۰ تا ۴۰ سانتیمتر می‌رسید، یخ‌ها را قطعه قطعه کرده و به داخل یخدان که در مجاورت سطوح یخ‌گیری قرار داشت می‌بردند و انبار می‌کردند. در کف یخدان، یک یا چند چاه پیش‌بینی شده بود تا آب هائی که احتمالاً در فصل گرما از آب شدن یخ‌ها به وجود می‌آمد از کف یخدان دور گردد و روی هر طبقه از یخ‌ها مقداری کاه می‌ریختند تا از چسبیده شدن آن‌ها به یکدیگر جلوگیری شود. نوک این بنا مخروطی شکل به گونه‌ای ساخته شده‌است که حداقل میزان تابش آفتاب را جذب کند و در اطراف این مخروط دیوارهای بلندی احداث شده‌است که با وزش باد و استفاده از سایه ایجادشده، دمای هوا را به صورت محسوس کاهش می‌داد. عناصر تشکیل‌دهنده یخدان عبارتند از مخزن، حصار، استخر و چاله یخ. پلان مخزن دایره‌شکل است که گنبدی روی آن احداث کرده‌اند. حصار آن نسبتاً بلند و ۲۰ متر ارتفاع دارد. مصالح بنا خشت خام و ملات گل است. پله‌های یخدان نیز برای دسترسی و نگهداری مطلوب و تعمیر خشت‌ها بنا نهاده شده بود و در حقیقت هر سال یک لایه جدید خشت و گل روی گنبد می‌کشیدند. اتاقک‌های اطراف این بنا به گونه احداث شده‌است که در تابستان خنک و در زمستان گرم هستند

کرمان به‌عنوان مرکز، تعداد زیادی از جاذبه‌های استان کرمان را در خود جای می‌دهد که غالب آن‌ها بناهای تاریخی هستند. این آثار از تاریخ و معماری گذشتگان نشان دارند و از زندگی اجدادمان روایت‌هایی گوناگون را نقل می‌کنند. یکی از بهترین این نمونه‌ها، یخدان‌ مویدی است.

یادگاری زیبا و نوستالژیک و از اجداد و نیاکان ما

یخدان مؤیدی ✴️عناصر تشکیل دهنده این یخدان عبارت اند از: مخزن، حصار، استخر و چاله یخ. ✴️پلان مخزن دایره شکل و گنبدی از نوع پستو روی آن احداث کرده‌اند. حصارش نسبتاً بلند و ۱۲ متر ارتفاع دارد. ✴️بنا از خشت خام و ملات گل ساخته شده‌است. کاربری یخدان در گذشته نگهداری یخ برای ایام تابستان مردم شهر بوده‌است ✴️در پشت دیوارهای بلند و قطور آن سطوحی صاف تعبیه می‌کردند که در شب‌های زمستان به‌طور یکنواخت روی آن آب قرار می‌گرفت و در سرمای شدید زمستان یخ می‌بست. ✴️وظیفه دیوار بلند این بود که در طول روز از تابش آفتاب بر روی آب‌های منجمد شده قبلی جلوگیری کند در صورتی که در شرق و غرب کمی آفتاب بر روی سطوح یخ‌گیری می‌تابید آن وقت در این نقاط هم دیوارهای جانبی بنا می‌کردند. ✴️مقدار آبی که هر شب روی توده‌های منجمد از یخ‌های قبلی هدایت می‌شد تا حدودی بود که سرمای یک شب بتواند آن را منجمد سازد یا به عبارت دیگر ارتفاع آب روی سطوح یخ گیر از چند سانتی‌متر تجاوز نمی‌کرد این شرط فنی به خوبی می‌رساند که یخچال سازان مجبور بودند با کمال دقت سطوح یخ‌گیری را طراز کنند. ✴️پس از آن تقریباً قطر یخ به ۳۰ تا ۴۰ سانتیمتر می‌رسید، یخ‌ها را قطعه قطعه کرده و به داخل یخدان که در مجاورت سطوح یخ‌گیری قرار داشت می‌بردند و انبار می‌کردند. ✴️در کف یخدان، یک یا چند چاه پیش‌بینی شده بود تا آب هائی که احتمالاً در فصل گرما از آب شدن یخ‌ها به وجود می‌آمد از کف یخدان دور گردد و روی هر طبقه از یخ‌ها مقداری کاه می‌ریختند تا از چسبیده شدن آن‌ها به یکدیگر جلوگیری شود. __این بود فلسفه و کارایی این یخدان قدیمی، امیدوارم مثمر ثمر واقع شده باشد. __تشکر

زمانی که هنوز برق اختراع نشده بود، کرمانی‌ها یخچال‌ها را با استفاده از خشت و گل، احداث کردند؛ بناهای بزرگی که همچنان بسیاری از آن‌ها پابرجا هستند و از جاهای دیدنی کرمان محسوب می‌شوند. این سازه‌ها یخ را در اوج گرمای طاقت‌فرسای تابستان کویر نیز در خود نگاه می‌داشتند. معروف‌ترین یخدان‌های کرمان عبارت‌اند از یخدان چوب مفیدی، یخدان‌های زریسف، یخدان رحیم آباد و یخدان مویدی. بقیه یخدان‌ها تماما از بین رفته‌اند و اثری از آن‌ها باقی نیست. آب این یخدان‌ها از قنوات تامین می‌شد و غالبا فالوده‌فروشان صاحب یخدان‌ها بودند. البته در بعضی موارد یخدان‌ها را وقف عام می‌کردند.

🔸یخدان مویدی 🔹 یخدان مویدی با برخورداری از ویژگی‌های خاص معماری و زیر نظارت دقیق یخ‌سازان، برای زمانی طولانی بخشی از یخ موردنیاز اهالی کرمان را تامین می‌کرد. 🔹بررسی سازو‌کار یخ‌سازی و انبار آن برای فصول دیگر نشان‌دهنده هوش و خلاقیت مردمان در گذشته است. 🔹هرچند با اختراع برق و کارخانه‌های یخ‌سازی، یخدان مویدی در کنار دیگر یخدان‌ها از دور خارج شدند، همچنان بنای بزرگ آن‌ را می‌توان بازدید و بررسی کرد.