موزه عرفان و ادب اهر اهر

این موزه در سال ۱۳۷۴ شمسی در تالار اصلی بنای تاریخی بقعه شیخ شهاب‌الدین اهری تاسیس شد و بخشی از آثار فرهنگی مربوط به ادب و عرفان کشور و آذربایجان در آن گردآوری شده است. موزه ادب و عرفان از موزه‌های تخصصی ایران در نوع خود محسوب می‌شود و از این حیث برای محققان این عرصه بدیع و در نوع خود جالب و دیدنی است. در این موزه آثار ادبی و عرفانی جالبی از دوره‌های تاریخی صفوی تا قاجاریه گردآوری و برای بازدید عرضه شده است. در بخش ادبی موزه آثار نفیسی از کتب خطی دوران صفوی تا قاجار از قبیل قرآن‌های خطی با جلدهای تذهیب شده لاکی و دیوان شعرا و عرفا مانند دیوان جلال‌الدین مولوی و گلستان سعدی وجود دارد. همچنین قطعه خط‌هایی به صورت شکسته و نستعلیق از آثار «استادعبدالمجید طالقانی» از خوشنویسان قاجاریه و زیارت‌نامه حضرت سیدالشهدا به قلم «میرآقای اهری» و آثاری از استاد درویش از صاحب‌نامان اهالی عرفان در آن به نمایش گذاشته شده است. از آثار بسیار ارزنده این بخش طوماری است پارچه‌ای متعلق به دوره صفویه به طول ۳۶۰ سانتیمتر و به عرض ۵۰ سانتیمتر که به سوره‌های کلام‌الله مجید با خط نسخ، ثلث مزین شده است. این سوره‌ها در داخل نقوش اسلیمی و ترنجی به طرز بسیار زیبایی جای گرفته‌اند. در بخش عرفان این موزه نیز تابلوهای نقاشی از دوره قاجاریه و مجموعه جالبی از انواع کشکول‌های دراویش از جنس چوب، سفال، چینی و برنز که دارای کتیبه‌ها و نقوشی از مجالس درویشان است مشاهده می‌شود. علاوه براین در این موزه انواع کلاه‌های مخصوص دراویش در دو دوره صفویه و قاجاریه به همراه تبرزین‌های مرصع طلاکوب و نقره کوب، فراهم شده است. از دیگر اشیای این بخش، یک در چوبی پاشنه‌گردان است. این در تماما کنده‌کاری و منبت‌کاری شده، دارای کتیبه‌ای متعلق به قرن هفتم هجری قمری است. بنای این موزه را که متشکل از یک ایوان بزرگ، ۲ مناره بلند، ۲ ایوان کوچک و یک مسجد بزرگ و خانقاه معروف به قوشخانه (لانه پرندگان) و اتاق‌های متعدد است، به شاه عباس صفوی نسبت می‌دهند. برخی از دیوارهای مجموعه شیخ شهاب‌الدین اهری در شهر اهر با نقاشی‌های به یادگار مانده از گذشته‌های دور به‌عنوان دفتر خاطرات یا صفحه‌ای ویژه برای ثبت خاطرات عارفان و علاقه‌مندان و مریدان شیخ‌العارفین شهاب‌الدین که از مسافت‌های دور به دیدار شیخ آمده و در مجموعه مزبور بیتوته می‌کردند، اختصاص داده شده بود.

اولین موزه ادب و عرفان ایران در سال ۱۳۷۴ داخل بقعه شیخ شهاب الدین محمود اهری ایجاد شده که شامل سه سالن بوده و آثار فاخری از دوره صفویه و قاجاریه در آن به نمایش گذاشته شده است. حسین پورفرج - مسئول موزه ادب و عرفان شهرستان اهر در گفت‌وگو با ایسنا، موزه ادب و عرفان شیخ شهاب الدین اهر را گنجینه آثار فاخر و ارزشمند ادب و عرفان ایران زمین برشمرد و افزود: آثار به نمایش گذاشته شده در این موزه در زمینه ادبیات عرفان و یا عرفان بوده که در ضلع شمالی بقعه و در یک صحن چهار قسمتی ایجاد شده و هم اکنون شامل موزه فعلی است. وی با بیان این‌که اشیاء و وسایل به نمایش گذاشته در این موزه از زمان تولد شیخ شهاب الدین اهری عارف قرن ششم(ه.ق) تا قرن پانزدهم(ه.ق) است، گفت: این آثار برای بازدید علاقه مندان در محل بقعه تاریخی شیخ شهاب الدین اهری به نمایش گذاشته شده است. وی با اشاره به آثار نفیس و با ارزش ادبی و عرفان این موزه، اظهار کرد: آثار این موزه از جمله قرآن‌های خطی مربوط به دوره قاجاریه و صفویه در قطع‌های مختلف وزیری، جیبی و رحلی در شکل‌های مختلف و به زبان عربی، فارسی و برخی با تفسیر فارسی در حاشیه برگ و همچنین کتیبه پارچه ای مزین به آیات کل قرآن کریم است که با قلم غباری "خط دانگ ریز" و در سالن شماره دوم نیز درب پاشنه دار قدیمی مربوط به درب یک امامزاده و در دو لنگه از درخت گردو ساخته شده و هر لنگه در چهارده قسمت، مربوط به چهارده معصوم تقسیم شده است، بالای این درب شجره نامه امامزاده و سازنده آن که در قرن هشتم بوده، حک شده است. پور فرج افزود: در غرفه‌ها و ویترین‌های شیشه ای این موزه نیز می توان به اشیاء نفیسی مانند سجاده، جانماز، مهر، قبله نما و غیره در ارتباط با نماز، تابلوهایی از ائمه اطهار(ع) مربوط به دوران قاجاریه اشاره کرد که شامل عکس‌های منتسب به پیامبر اکرم(ص) با مدح فارسی و عربی سعدی شیرازی" ماه فروماند از جمال محمد سرو نباشد به اعتدال محمد"، تمثال منتسب به حضرت امام علی(ع)، متن حدیث کِساء که به خط سید عباس سید احمدیان و متن زیارت سیدالشهدا به خط میر آقا اهری که در سال ۱۳۱۸ نوشته، است.

عالیه