مسجد صاحب الزمان (اصفهان)

عالی

مسجد صاحب الزمان عج یا باباسوخته اصفهان اين بنا تا اواخر قرن سيزدهم هجري در منتهي‌اليه شمالي محله جوباره در خارج شهر ـ كه اكنون جزو شهر شده ـ و كنار باغ قوشخانه واقع بوده كه اكنون از آن تنها تك مناري زيبا و باشكوه برجاي مانده است. از اين مسجد در منابع تاريخي با عنوان مسجد باباسوخته، مسجد عمر و مسجد سلطان ابوسعيد بهادرخان ياد كرده‌اند. اوژن فلاندن ـ سياح و نقاش فرانسوي كه در سال 1255 هجري از اصفهان بازديد كرده ـ از اين مسجد، نقاشي عالي و توصيفي جالب به يادگار گذاشته است: «مسجد كوچك زيبايي خودنمايي مي ‌كند كه گوهري است گرانبها در هنر معماري ايران. اين مسجد، باباسوخته ناميده مي ‌شود. نه تنها گنبد و مناره آن كاشي كاري شده، بلكه تمام سطوح آن از بالا تا پايين به همين طريق با كاشي مينايي پوشيده شده است. امروزه اين نما صدمه كلي ديده و آجرهاي زير كاشي ‌ها از هر سو نمايان شده است. با اين همه هنوز هم درخشش اين نماي درخشان به چشم مي ‌خورد. نقوش بزرگ ستاره‌اي شكلي به رنگ‌هاي سبز و سفيد بر زمينه لاجوردي گنبد نقش شده است. برفراز گنبد و در ميان حاشيه‌هاي آبي رنگ، كتيبه‌اي با حروف سفيد بر زمينه سبز، گنبد را دور مي ‌زند. مناره كه جلوه‌اي بي ‌نهايت دل‌انگيز دارد، با قد كشيده خود، سلسله‌اي از نقوش مارپيچ به رنگ‌هاي سبز و سفيد را كه بر سطح مينايي‌اش در هم پيچيده‌اند، به نمايش گذاشته است.» براساس تصوير ارايه شده از اين بنا، مسجد داراي صحن و ايواني با دو گلدسته كوتاه، گنبدخانه و مناره‌اي مرتفع بوده است. بدنه اصلي منار به صورت استوانه‌اي است كه به تدريج از قطر آن كاسته مي ‌شود و در بالا به مقرنس كاري زيبايي ختم مي ‌شود و بر بالاي آن نيز بخش استوانه‌اي كوچك تر قرار دارد. سطح مناره، با كاشي و خطوطي بنايي كه به صورت مارپيچ بالا مي ‌روند، تزيين شده است. پلكان مناره به طور مارپيچ از داخل منار بالا مي ‌رود. به نظر مي ‌رسد كه اين منار در اصل بر يك طرف مدخل ورودي مسجد قرار مي ‌گرفته و قرينه آن نيز در طرف ديگر مدخل مسجد وجود داشته است. با توجه به شيوه ساختماني و تزيينات كاشي و همچنين انتساب آن به سلطان ابوسعيد به نظر مي ‌رسد كه بناي مسجد مربوط به اواخر دوره ايلخاني باشد.